Eye Art & Film Prize

In november 2023 heeft Garrett Bradley de negende Eye Art & Film Prize gewonnen. Eerdere winnaars van de prestigieuze prijs zijn Hito Steyerl (2015), Ben Rivers (2016), Wang Bing (2017), Francis Alÿs (2018), Meriem Bennani (2019), Kahlil Joseph (2020), Karrabing Film Collective (2021) en Saodat Ismailova (2022).

Omdat beeldtaal steeds meer invloed uitoefent op de wijze waarop wij de werkelijkheid ervaren en film en video niet meer weg te denken zijn uit de hedendaagse kunst, heeft Eye in 2015 een prijs in het leven geroepen voor beeldend werk op het grensgebied tussen kunst en film. De prijswinnaar is iemand die verschillende werken van hoge kwaliteit gemaakt heeft en een uitzonderlijk oeuvre aan het opbouwen is, dat blijkt geeft van een eigenzinnig visie op filmkunst en/of beeldcultuur. De prijs bedraagt 30.000 euro en is bestemd voor het maken van nieuw werk.

Bregtje van der Haak, directeur Eye Filmmuseum:

“In de 21ste eeuw omringt en achtervolgt bewegend beeld ons overal, niet alleen online maar ook in de fysieke wereld. Elk uur uploaden gebruikers wereldwijd 30.000 uur aan nieuwe video’s op YouTube. De TikTok video heeft de weg naar een miljard actieve gebruikers gevonden en komt ook binnen bij Eye. Sinds een paar maanden komt een lange stoet bezoekers speciaal naar het filmmuseum om daar een video op te nemen, die als analoog ‘flipboekje’ te laten printen, dat boekje weer te filmen en deze video te posten op TikTok. Het zijn maar voorbeelden, van de kat die in zijn eigen staart bijt, maar de beeldenstroom wordt sterker, en tekst verliest terrein aan beeld. Een lappendeken van datacenters, voor de opslag van al die bewegende beelden en hun datasporen, bedekt ons materiële landschap. Onderzeese kabels verbinden de continenten voor het transport van data in nano-secondes, want de snelste wint. De strijd om de chips, die voor de digitale versnelling noodzakelijk zijn, leidt tot nieuwe geopolitieke conflicten, maar ook tot nieuwe allianties.

Het lijkt met film en kunst allemaal niets te maken te hebben, maar het is wel de wereld waarin wij anno nu onze films maken. Dus wat is in deze context de betekenis van cinema en de status van het filmbeeld in de beeldende kunst? Het is tenslotte de filmkunst die ons naar beelden heeft leren kijken, die ons de filmtaal en de filmkritiek heeft geleverd. En die nu kennis en inspiratie kan bieden om beelden in deze overweldigende context nog complex, betekenisvol en subversief te laten zijn.

Dat is niet makkelijk, want dit is ook een wereld waarin alle beelden vechten om aandacht en trucs worden bedacht om - juist in het tijdperk van onbeperkte digitale reproduceerbaarheid - hun uniciteit te ‘minten’ en zo hun exploitatie als speculatieve ‘commodities’ te waarborgen.

Hoe kunnen kunstwerken en filmische beelden ook buiten de parameters van de allesverzengende markt hun waarde en zeggingskracht bewijzen? Is er leven voorbij de white cube en de black box?

We kunnen ons niet opsluiten in de ivoren torens van de museale wereld en doen alsof deze datawereld niet bestaat. Het is tijd om goed te kijken waar we zijn en de filmgeschiedenis nog verder en dieper open te trekken, te ‘minen’, uit te graven, op zoek naar betekenis voor de toekomst. Met de Eye Art & Film Prize willen wij nieuw werk van kunstenaars op het grensvlak van film en beeldende kunst stimuleren en daarmee tevens de internationale discussie aanjagen over al deze vragen.”

Opzet van de prijs

De internationale adviesraad nomineert kunstenaars en filmmakers voor de Eye Art & Film Prize en een internationale jury bestaand uit invloedrijke spelers uit de wereld van (beeldende) kunst en film, wijst jaarlijks de winnaar aan. Naast het prijzengeld dat de winnaar ontvangt organiseert Eye een tentoonstelling met werken van de winnaar. In sommige gevallen is dat een groepstentoonstelling, in andere gevallen een solo.

Eye besteedt in haar programmering veel aandacht aan het grensvlak tussen beeldende kunst en film. In tentoonstellingen, filmprogramma’s, evenementen, lezingen en symposia worden zowel historische als hedendaagse ontwikkelingen voor het voetlicht gebracht.

Historisch perspectief

Film, wellicht de meest dynamische van alle kunsten, is pas ontstaan aan het einde van de 19de eeuw. In de jaren twintig van de vorige eeuw zijn het kunstenaars als Marcel Duchamp, Luis Buñuel en Hans Richter die het medium film, wars van alle commerciële filmuitingen, als een nieuwe artistieke mogelijkheid zien en gebruiken om kunst te maken. Daarna verdwijnt film naar de achtergrond in de kunsten en het duurt tot in de jaren zestig van de vorige eeuw voordat ‘pure cinema’ weer een belangrijke rol gaat spelen binnen diezelfde kunsten en kunstenaars als Andy Warhol, Anthony McCall en Michael Snow de film een museale status geven.

Halverwege de jaren negentig breekt het medium film definitief door binnen de beeldende kunst. Gebruikmakend van de digitale revolutie, de goedkope videoprojector, nieuwe draagbare camera’s en andere voortschrijdende technieken, ziet een nieuwe generatie kunstenaars film en bewegend beeld als hét uitdrukkingsmiddel van deze tijd. Kunstenaars als Douglas Gordon, Steve McQueen, Fiona Tan, Isaac Julien, Aernout Mik, Pipilotti Rist en vele anderen veranderden de museale ‘white box’ in een ‘black box’.

In de eerste decennia van de 21ste eeuw opent het landschap van het bewegende beeld zich nog meer. Een steeds grotere groep filmmakers maakt zich los uit de bioscoop en ontdekt de mogelijkheden van de driedimensionale tentoonstellingsruimte. Ze maken grote, uitbundige installaties over meerdere schermen, maar ook kleine, intieme presentaties van een enkel scherm, of gebruiken bijvoorbeeld LCD monitors als onderdeel van een multimediale installatie, en tonen daarmee dat het grensgebied tussen Art en Film volwassen is geworden.

Ondersteuning

Vanaf 2023 wordt de Eye Art & Film Prize ondersteund door Ammodo. Van 2015 tot 2022 was de prijs een samenwerking met het Engelse Paddy and Joan Leigh Fermor Arts Fund. Ammodo stimuleert de ontwikkeling van kunst, architectuur en wetenschap. Kunstenaars, wetenschappers en architecten leveren een belangrijke bijdrage aan de vernieuwing van de maatschappij. Zij leggen verbanden, bieden inzichten, verleggen grenzen en vergroten onze kennis. Hun werk laat ons op een andere manier naar de wereld kijken. Ammodo ondersteunt toonaangevende kunstprojecten, initiatieven in sociale en ecologische architectuur en hoogstaand wetenschappelijk onderzoek. Ook produceert Ammodo documentaires om zichtbaarheid te geven aan de pioniers in deze velden.